Lesbos

 Het rode eiland toont zijn grijze kant

♫ ♪ Raindrops keep falling on my head... ♫♪

Stel je Schotse heuvels voor, met schapen, onder een donkere hemel, en je hebt een beeld van mijn vakantie op Lesbos. Voeg er nog regen bij, véél regen, en het beeld is compleet.

Rotskerkje Petra

Het begin was nochtans veelbelovend. In de late avond reed de bus ons door de kustplaats Petra waar het kerkje op de rots verlicht was als een brandende kaars. Een baai verder lag het middeleeuwse dorpje Molivos met, op de heuvel, de oude burcht, ook weer sfeervol verlicht. Op de terrasjes en in de cafeetjes zaten de eilanders en de toeristen na te genieten van een warme dag. Tot zover geen vuiltje aan de lucht...

De volgende ochtend trekt de zon langzaam weg en ’s middags begint het te regenen. De dag erna regent volledig uit. De hotelgasten ijsberen in de lounge, gaan wat voor de computer zitten, lezen een boek, doen een spelletje en kijken naar de FA Cup. Ik verdiep mij in 'Van Trinidad tot Kazachstan’ van Brigid Keenan over de demythologisering van het leven van een diplomatenvrouw, meer bepaald het leven in hardship-posten. Al gauw gaan de gesprekken over de klimaatswijziging en ook de Grieken hebben daar hun theorieën over. De winter was te droog en te zacht, het voorjaar te warm en nu te nat en te stormachtig. Waar wij zouden evolueren naar een mediterraan klimaat, menen zij op weg te zijn naar een subtropisch weertype.

Het hotel in brochurekleuren...

Molivos, een afspraak met de geschiedenis

Molivos, de burcht © thomas gruber

Als de regen overgaat in een miezerig gedruppel, sop ik door de plassen naar Molivos.

Dit dorp bestaat sinds de Oudheid, deed mee aan de Peloponesische oorlogen (Lesbos koos de kant van Athene) en kende een nieuwe bloeiperiode in de 14^de eeuw toen de Genuese veldheer Gattelusi er zich vestigde en de burcht versterkte. Hij was een kruisvaarder die een verstandshuwelijk aanging met de zus van de Byzantijnse keizer. Als bruidschat schonk de keizer hem het hele eiland Lesbos. Kruisvaarders en Byzantijnse heersers waren bondgenoten in de strijd tegen de oprukkende Ottomanen.

De Turkse kust is hier maar 16 km vandaan en goed zichtbaar. Helaas blijkt de burcht wegens onderhoudswerken gesloten.

Octopussen hangen te drogen © Browser

De labyrintische straatjes, die steil tegen de heuvel oplopen, doen je verlangen naar een ongezonde hematocrietwaarde. Wie in de bovenste ring woont en oud is, geraakt misschien nog beneden maar niet meer boven, bedenk ik zo. Molivos is wat men authentiek noemt: natuurstenen huizen met houten balkons, kinderkopjes, trapstraatjes. Voor sommige huizen zie ik een quad staan, de plaatselijke uitvoering van een terreinwagen. De visboer trekt van trap naar trap terwijl hij met scherpe stem ‘psaria, psaria...’ scandeert. Hier wordt nog ouderwets aan huis bezorgd. Ook de warme bakker maakt zijn reputatie waar en krijgt op deze kille dag veel klanten over de vloer.

Molivos : Octopusrestaurant © Corma

In de verte, aan het eind van het schiereiland, ligt het haventje er verlaten bij. De excursieboot ligt aan de ketting. Het bekende Octopus-restaurant, waar je bijna met de voeten in het water kunt eten, is leeg. De Griekenlandsfeer is ver weg... Ik zoek een cafeetje met uitzicht op de baai en de vroegere olijfoliefabriek die nu omgebouwd is tot een hotel. Ik noem het wat oneerbiedig ‘het homocafé’ en zal er nog geregeld terugkeren want, zeg nu zelf, welke verzorgingsstaat is beter dan die die homo’s om zich heen creëren.

De illusie van zomer

’s Anderendaags is het gelukkig excursiedag. We worden helemaal opgebeurd door Rena, de hyperkinetische gids, die ons door het westen van het eiland zal loodsen. Langzaamaan verdwijnen de groene heuvels en maken plaats voor een dor, bijna woestijnachtig landschap. Het verschil tussen het oosten en het westen is ontstaan na de vulkaanuitbarsting vele miljoenen jaren geleden toen het ene deel de vruchtbare lava over zich heen kreeg en het andere deel het moest stellen met vulkanische as. In dat maanlandschap bevindt zich ook het curiosum van Lesbos: het versteende woud. In de tijd dat de vulkanen vuur spuwden was er nog geen sprake van eilanden of Europa als continent. Ook het klimaat was anders, subtropisch. Daar gedijden sequoia’s in, de reuzenbomen die tot 150m hoog kunnen worden en nu nog te vinden zijn in Californië. Ze werden bedolven onder de vulkanische as en kregen vervolgens regen over zich heen waardoor de mineralen gedood werden en het fossiel ontstond.  Door een aardbeving, 25 jaar geleden, werden de stronken blootgelegd en onder handen genomen door archeologen die al snel begrepen dat ze iets bijzonders ontdekt hadden. De kleuren van de fossielen wijzen op een aanwezigheid van ijzer, koper en magnesium. Ze worden ingesmeerd met een speciale stof om te voorkomen dat de conservering in gevaar komt. Met rechtopstaande kragen lopen we over de open vlakte van het natuurpark en kruipen zo snel mogelijk weer in de bus.

Daarna gaat het naar Skala Eressos voor de lunch en, oh wonder, de zon komt tevoorschijn. Dit kustplaatsje is bijna een openbaring: met enige verbeelding doet het een beetje Caraïbisch aan. Dat komt door de eethuisjes en coctailbars die op houten poten en met wuivende daken op het strand staan. Ondanks de stevig aantrekkende wind eten we bij de vloedlijn. Er hangt een hippie-achtige sfeer. Een rasta-man loopt voorbij en Lennon zingt over een betere wereld. Hier de zon zien ondergaan op een zwoele avond is de natte droom van elke Griekenlandliefhebber.

Skala Eressos: eten met de voeten bij het water © Corma

De dame van Lesbos

Tijdens de middagrit vertelt Rena over Sappho, die dichteres uit de oudheid die het eiland zijn faam bezorgde. Zij beoefende de lyrische dichtkunst (poëzie begeleidt door muziek), een genre dat voorafging aan het lied (muziek en tekst in één). Zij was, dankzij haar opvoeding, een feministe avant la lettre. Ze hield zich bezig met de politieke debatten, in die tijd een absolute mannenzaak. Dat politiek engagement was verantwoordelijk voor haar verbanning naar Sicilië. Na haar terugkeer richtte zij een school op voor meisjes, ook een nieuwigheid.

Aan deze winderige kant van het eiland maken we kennis met de Aeolische energie: windturbines, zouden wij zeggen. Aeolus is een mythologische figuur die de wind symboliseert.

We maken nog een laatste stop bij het middeleeuwse klooster van Limonos. Limani betekent haven, in dit geval een verwijzing naar de figuurlijke betekenis van veilige haven als bescherming voor de piraten of de aanvallende Turken. Omdat het een mannenklooster is, mogen de vrouwen niet in de kerk of op de binnenplaats rondlopen. In Griekenland neemt men dit soort gebruiken ernstig en hangt men er meestal een legende aan op. In dit geval zou een vrouw ooit de regel geschonden hebben en meteen daarna zou er zich een aardbeving hebben voorgedaan.

De ijzeren poort en de betraliede ramen herinneren aan roerige tijden. De oudste gebouwen en monnikencellen zijn vervallen maar het uitzicht op de baai van Kalloni en de Olympusberg met zijn wit-grijze top van marmer maakt veel goed. Rondom het klooster staat een hele reeks kapelletjes, allemaal giften van dankbare gelovigen. Ze doen me denken aan de miniatuurkapelletjes die je langs de wegen ziet (met een klein raampje en daarachter een olielampje en een foto van een dierbare) en bedoeld zijn als nagedachtenis van een slachtoffer van een dodelijk verkeersongeval. Ik slaag er niet goed in de autoarme wegen van Lesbos te associëren met zoveel dodelijke ongevallen... of zou het aan de rondrazende quads liggen??

De ondraaglijke traagheid van het bestaan

De volgende dag regent het opnieuw pijpenstelen. De small talk in de lounge degenereert tot verhalen over ziekten, overgewicht, schoencomfort... er wordt gebreid (breien zou weer hélemaal in zijn, beweert een Hollandse dame), de coctails worden uitgetest... nog twee dagen en we kunnen naar de finale van de Championsleague kijken. Je moet je ergens aan optrekken.

In de reisgids lees ik dat Lesbos het rode eiland wordt genoemd omdat de Communistische partij er nog steeds sterk scoort, een restant van de verzetsactiviteiten tijdens de 2^de WO. En de ouders van presidentskandidaat Michael Dukakis - die het in ’88 opnam tegen Bush sr. – zouden uit het naburig dorpje Pelopi komen.

Die dag en de volgende zijn al grijze vlekken in mijn geheugen. Ik vermoed dat ik het homocafé nog een keer bezocht heb en eindelijk tot in het haventje van Molivos geraakt ben voor een volgende warme slok. Hilde, de Jetair-vertegenwoordigster komt even binnen om haar medeleven te betuigen en voorzichtig te melden dat de boottocht van woensdag misschien wel afgelast wordt. Ach, wat maakt het allemaal nog uit. We worden een beetje apatisch.

Lesbos, een rustige bestemming © ronsaunders47

Eindelijk het Griekenland van de plaatjes...

Maar de woensdag wordt ingezet met een stralende zon. We zien eindelijk het haventje zoals het op de postkaarten staat en varen langs de noordelijke kust die bijna maagdelijk is, naar een ander haventje, Skala Sikaminias. Daar wachten de bus en Rena, die zich kuchend door de dag heen praat. Een deel van het gezelschap is samen op stap. Het blijken kantoorbeheerders van Neckermann te zijn die een prospectiereis maken (hotels uittesten, excursies beoordelen). Ze doen dat zo’n drie keer per jaar. ‘Binnen twee weken ga ik op vakantie’, zegt de dame uit Dendermonde naast me. ‘Oh’, kan ik alleen maar uitbrengen (‘Is dit dan werken?’). (Collega’s, zullen we een career move maken?)

We rijden door een glooiend landschap met mooie uitkijkjes over zee tot bij het Taxiarchis-klooster, dat in perfecte staat is. De kerk is een juweeltje van bladgoud en zilver, geurend naar wierook. Het heiligdom is opgedragen aan de aartsengel Michael wiens icoon is afgebeeld zonder schoenen. Bij de donaties van de gelovigen staan dan ook zilveren muiltjes: hoe zou de aartsengel hen kunnen helpen als hij niet goed kan lopen?? Twee glazen kasten puilen uit van de gouden en zilveren juwelen. Wie de engel om hulp vraagt moet daar iets tegenover stellen. Ook Rena kwam hier bidden toen haar moeder ernstig ziek was (‘Wij gaan hier niet alleen naar de dokter als iemand ziek is’, zegt ze ernstig) en schonk na genezing uit dankbaarheid een levensgrote symbolische kaars.

Ook hier wordt een verhaal verteld van middeleeuwse piraten die de monniken zouden hebben uitgemoord. De icoon van Michael zou zelfs opgetrokken zijn uit met bloed doordrenkte modder.

Voor de middagpauze gaan we nog even langs bij de oudste pottenbakker van het eiland, de 80-jarige Dimitris. We zien hem aan het werk bij de muur met foto’s uit lang vervlogen tijden. Zijn vader is te zien in wijde pofbroek en met wollen muts. Het authentieke van Lesbos wordt hier gevat in het idee dat Dimitris weigert zijn producten op de markt te verkopen aan toeristenprijzen. Houden zo!

In Skala Sikaminias schijnt de zon nog steeds en kies ik een tafeltje aan het water om verse vis te eten. Even verderop zitten vissers bij kleine, kleurige bootjes hun netten te boeten. Beide excursiedagen zijn geslaagd. De volgende dag - de dag van de terugreis - regent weer helemaal uit.

Skala Sikaminias © Browser

Wie zin heeft in kleinschalige hotels of pensions, een rustig ritme, mooie natuur en typisch Griekse verhalen, komt op Lesbos aan zijn trekken. En dat lage drukgebied is intussen weer verdwenen...

(Mei 2007)