 |
| Een ijlbode brengt slecht nieuws. © Scriptor |
Na een week lang in een broeikas te hebben geleefd (voor 17.00u. was het niet te harden op het terras), verschijnt er een bizarre wolk die voor de zeekaap post vat. Deze indringer is de boodschapper van het op komst zijnde slechte weer. De dochter van Suzanna bij wie ik de resterende uitstap boek, heeft het fronsend over regen en storm.
's Anderendaags kijkt de
lucht me donker aan en laat een sappig buitje vallen. Ik haal mijn jeans uit de
kast en stap langs de lege stranden – een hoeraatje - het 2 km lange voetpad af
tot in het historische centrum van Budva. Daar kun je onder beluifelde
terrassen in diepe kussens zakken en in een fruitthee met limoen of honing
roeren. ’s Middags klaart de hemel uit en morgen gaan we weer varen!
 |
| Kotor-baai: Herceg Novi, Kotor-stad, luchthaven van Tivat © Scriptor |
Op en rond de plezierboot
die ons een dag lang naar alle uithoeken van de beroemde baai (hier meren zelfs
cruiseschepen aan) zal brengen is het woelig: het schuimbekkende water, de
vaart van de wolken, de Balkanpolonaise die uit de geluidsboxen galmt, het
gewirwar van de passagiers… Buiten bij de achterboeg is het gelukkig stukken
rustiger. Nou ja, als je de wind, die uit een hoge drukspuit lijkt te komen,
niet meetelt. Omdat de weerkundige depressie nog steeds de dienst uitmaakt, is
het een lange-broeken-en-mouwen-dag en ruikt de geïmproviseerde scheepskeuken
naar Engelse ontbijtcultuur.
In de baai van Kotor wonen
afstammelingen van Venetiaanse zeehandelslui. De Venetiaanse Republiek heerste
over de Dalmatische kuststadjes van de 15de tot de 18de eeuw. Voor deze
Italianen draaide alles om de handelsweg naar het Midden-Oosten. Alleen
Dubrovnik was sterk genoeg om zich te onttrekken aan hun invloed en zo aan het
afromen van handelswinsten of andere belastingen te ontsnappen. De bewoners van
de Kotor-baai staan op hun afkomst en bijzondere identiteit. Hun Slavische
zinnen zijn doorspekt met Italiaanse woorden. Vesna vindt het moeilijk om hen
te begrijpen. Deze mensen distantiëren zich openlijk van de ‘berg-Montenegrijnen’.
Wie Balkan zegt, zegt culturele lappendeken!
 |
| De muziekacademie van Herceg Novi © Scriptor |
Drie kwartier varen later
gooien we het anker uit in Žanije, een baaitje met enkele barretjes en al twee gesloten
openluchtrestaurantjes. En toch… in een omgeving waar schoonheid stilte zou
moeten ontmoeten, zetten Withney Houston en Robby Williams hun klankkasten
open. Links en rechts van de beschavingsdwaling is het heerlijk wandelen tussen
pijnbomen en olijfgaarden. Weer op het water brandt de zon een voorzichtig gat
in de wolken. Het landschap herleeft: de karstbergen geven weer licht, het zog
van de boot kleurt wit en wel honderd meeuwen volgen ons spoor, duikend naar
voedsel of zwevend op onzichtbare luchtlagen.
Deze baai wordt het
zuidelijkste fjord van Europa genoemd maar dat compliment lijkt me niet erg op
z’n plaats. Een fjord bezorgt je een claustrofobisch gevoel terwijl dit
wateroppervlak veel heeft van een Zwitsers of Oostenrijks meer. Alleen in het
diepste gedeelte komt het fjord-idee iets dichter bij.
 |
| Žanije: wie zoekt, vindt stilteplekjes ! © Scriptor |
Op weg naar twee
kloostereilandjes komen we een cruiseschip en een enorm zeilschip tegen. Bij
een van beide asceseoorden gaan we even aan land, een beetje uitwaaien tussen
de klotsende golfjes en de walmen kerkwierook.
 |
| Historische woontoren in Herceg Novi © Scriptor |
Jammer genoeg is het licht
van de dag bijna opgebruikt en raakt mijn camera van slag. Vieze luchten zijn
het gevolg. Ook van de dramatische landschappen die we vandaag zagen, heeft de
Lumix een smakeloze brij gemaakt. De winnende dagfoto is die van een… roodharig
poesje.
 |
| Stadspaleisje in Kotor © Scriptor |
Als de grote uitstappen
achter de rug zijn krijgt dit verblijf minder van een reis dan van een
verblijf. Beide zijn waardevol. ’s Ochtends een stevige wandeling naar de stari grad – de oude stad – van Budva en
een koffietje met anijskoekjes in het Gradska Kafana, ’s middags wat werken en
wegdromen op mijn privé-terras. Tegen de avond verwen ik de altijd slovende
Vesna met een kleurrijk slaatje of een fruitmelange in Griekse yoghurt. Haar
gezicht zegt me eeuwige dankbaarheid toe. Meer en meer worden we elkaars
ankerpunt op deze uithuizige plek. Samen bekommeren ons om de Roma-familie die
naast ons op de heuvel woont. Wonen is in dit geval een eufemisme. Het
kinderrijk gezin betrekt een houten keet zonder water of elektriciteit.
Hartbrekend heet dat! Vesna weet de hand te leggen op te klein geworden
kinderkleding en ik breng hen supermarktboodschappen. Martina, het oudste kind,
is erg pienter. Ze heeft Vesna moeten beloven dat ze naar school gaat.
Roma-kinderen blijven doorgaans ongeletterd.
 |
| Miss Martina © Scriptor |
 |
| Vesna's Turkse koffie © Vesna |
Ze haat de Amerikanen, die
ze ‘nazaten van veroordeelden’ noemt. Wat kun je van zo’n lui verwachten? Voor
de politieke leiders op de Balkan is ze geenszins milder. Het Kroatische
establishment en haar achterban heeft een fascistisch verleden (de president
laat zich bovendien zéér onfris uit over de Syrische vluchtelingen die volgens
hem in concentratiekampen thuishoren…), de president van Montenegro wordt voor
internationale smokkel gezocht door Interpol en de Servische vader van de natie
droomt van een Dubaiaans bouwproject in de hoofdstad terwijl er, om maar iets
te noemen, veel te weinig computers in de scholen zijn, wegen in een belabberde
staat verkeren en treinreizen niet populair zijn. En in Budva heeft de
Russische maffia alles gekocht wat er te koop is. Budvanen die grond konden
verkopen, zijn hier beter van geworden.
‘Is er bij jullie
persvrijheid?’ wil Vesna weten. Daar hoef ik geen vraag tegenover te stellen… |
| Venetiaanse maskers in Kotor © Scriptor |
 |
| Met het oog op de Russische winter bieden handwerksters hun producten aan. © Scriptor |
Op mijn vraag waarom
Montenegro zich heeft afgescheiden van Servië, haalt Vesna een smalend lachje
boven. Dat was een modieus meegaan met Slovenië en Kroatië, de eerste onafhankelijke
landen in de regio. Montenegro en Servië hebben een lange gezamenlijke
geschiedenis (er was ooit een Servische en, op een ander moment, een
Montenegrijnse koning voor beide) en hun taal is dezelfde. Tennisicoon Novak
Djokovitch heeft Montenegrijnse voorouders. De gemeenschappelijke taal was nu
net een storende factor bij het onafhankelijkheidsgebeuren. Om meer eigenheid
te veinzen toverden de Montenegrijnen (en ook de Kroaten) taalvondsten uit hun
hoge hoed: sommige letters werden snel veranderd, woorden kregen een
toegevoegde component enz. In deze contreien lijkt het chic te staan als je je
afzet tegen je buren.
 |
| De spoorweg (en autoweg) van Belgrado naar de kust: een belangrijke economische levensader © Scriptor |
 |
| Lokum, een verleidelijke suikerbom! |
Woorden, taal, schrijven, boeken… is iets dat wij absoluut delen. Meer dan eens gaan onze gesprekken die richting uit. Wie
in Servië een boek schrijft en een uitgever zoekt moet zelf het financiële
risico dragen. Dat is pijnlijk om te horen want zowel de doorsnee auteur als de
literaire wereld in het algemeen zijn daar de dupe van. Haar oom is een van de
slachtoffers. Deze meertalige man (met het hoogste diploma van het
Goethe-instituut op zak!!) woonde en werkte lang in Sarajevo en schreef daar
een roman over. Zonde dat zo’n getuigenis niet met de wereld kan gedeeld
worden!
 |
| Wandelpad bij Sveti Stefan © Scriptor |
 |
| Het boek van Brankica Stancović staat naast dat over Gorbatchov © Scriptor |
 |
| Baai van Kotor in Herceg Novi © Scriptor |
Op enkele kilometers van
Bečići ligt het beroemde eiland (nu wel verbonden met een loopbrug) Sveti
Stefan. De locale bus met een ticket-uitschrijvende en tegelijkertijd rijdende
chauffeur, zet mij hoog boven het eiland af. Een flink aantal trappenpartijen
later maak ik een praatje met de zéér vriendelijke dame van het toeristische
infopunt. Bij haar wil ik het gerucht toetsen dat het hele eiland een hotel is
geworden en dus alleen nog toegankelijk voor de hotelgasten. Novak Djokovic zou
er zijn huwelijk gevierd hebben. En ja hoor, het wordt bevestigd. De
Montenegrijnse beleidsmensen hebben dus cultureel erfgoed verkwanseld aan
kapitaalkrachtige lui. Russische oligarchen die op de kap van hun eigen
samenleving stinkend rijk zijn geworden? En de locale politici zullen er een
flinke zakcent aan hebben overgehouden! Stuitend!
Wat verder weg van het
eiland ligt een oase van rust: bijna verlaten strandjes, een wandelpad onder de
geuren van de pijnbomen, reflecterend licht op de baai. Omdat ik er vroeg ben
straalt de zon nog niet op volle sterkte en ziet de foto-oogst er vrij tot zeer
goed uit.
 |
| Italiaaanse schoonheid in verkeerde handen © Scriptor |
Op de weg naar de bushalte
neem ik een gedetailleerde kaart van de Balkan mee. In het souvenirstalletje
geraak ik aan de praat met de verkoper die even de plaats heeft ingenomen van
zijn vrouw. Hij blijkt meertalig te zijn en de oud-directeur van het rustieke
klassehotel in de privébaai verderop. We hebben een lacherig praatje en aan
het eind geeft hij mij een kaartje met contactgegevens voor wie een
vakantieflat bij hem wil huren. De omgeving is zeker een aanrader!
 |
| Rustzoekers gezocht... © Scriptor |
Met mijn Slavisch is het
zéér slecht gesteld. De titel boven dit stukje zegt: ‘Eén ticket, alstublieft’.
Daarmee red je het op de bus en in het busstation en dat is wat ik nodig heb om
in Herceg Novi aan de baai van Kotor te geraken. Volgens Vesna kan ik niet naar
huis vertrekken zonder haar geliefde stad gezien te hebben. In het autobuska stanica van Budva heerst een
beetje verwarring. Uiteindelijk stap ik in een bus met een bordje achter de
ruit waarop Podgorica staat. Hopelijk heeft de chauffeur mijn ticket goed
gelezen. Wij rijden richting luchthaven - dat is geruststellend - en nemen ten
zuiden van Tivat een pontje naar de overkant van het water.
 |
| Een sympathiek pontje ! © Scriptor |
Op weg naar de vesting
loop ik bijna in de armen van de stadspriester die, in perfect Engels wat
woorden met me wisselt. Het karakter van de baai is duidelijk wereldser:
zeehandelslui kijken over einders heen, bergbewoners zien alleen hun dal.
 |
| Een plein in Herceg Novi dat uitnodigt om stil te staan © Scriptor |
Een perfecte afsluiting
van een reis die schoonheid en menselijk tekort combineerde!
 |
| Ciao Bečići © Scriptor |
Nog één keer gaat de zon
gloedvol onder, nog één keer brandt het rode waaklicht bij het kerkje, nog één
keer pinken de lichtjes in de heuveldorpen rond de baai, nog één keer zingen de
krekels, nog één keer loop ik met blote voeten over de warme terrastegels.
Avond aan avond groeide de
maan. Elke bijkomende sikkel wees met een carpe diemvinger naar mij. Drie weken
lang ging de horizon ver open. Déjà la
nuit van Anouar Brahem mag het koffer en de deur sluiten!
 |
| Geloof niet alles wat je leest... © Scriptor |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten